NAJPIĘKNIEJSZE ZABYTKI

Monumentalny cmentarz Mediolanu – kilka faktów z nekropolii, o których nie miałeś pojęcia

Cimitero Monumentale w Mediolanie to miejsce pełne wybitnej klasy architektury, rzeźby, a nawet malarstwa i fotografii. Najbardziej reprezentacyjne nagrobki rozmieszczone zostały na obszarze całej nekropolii, zarówno w poszczególnych sektorach pod gołym niebem, jak i w monumentalnych galeriach. Centralna część cmentarza to skupisko nadzwyczajnej architektury, która zadziwia swoja monumentalnością, ilością, elegancją i wyrafinowaniem.

Przy tworzeniu znakomitych pomników i kaplic władze miasta, jak i indywidualni zleceniodawcy, angażowali zazwyczaj artystów pochodzących z Lombardii, którzy szkolili się na Accademia delle Belle Arti di Brera w Mediolanie. Na cmentarzu znajduje się około 15 000 pomników, 1800 kaplic i kapliczek, o których pisać można byłoby niekończące się poematy…

Początki monumentalnej nekropolii

Pod koniec XVIII w. w Mediolanie, jak i w innych miastach Europy znajdowało się wiele cmentarzy przykościelnych, a prawo dotyczące lokowania ich poza granicami miasta, nie było jeszcze zdefiniowane.

W tym też okresie mieszkańcy miast zaczęli uświadamiać sobie, że należy oddalać miejsca pochówku od osad ludzkich, ponieważ przykościelne cmentarze w centrach miast, nie były zgodne z jakimikolwiek zasadami higieny. Śródmiejskie nekropolie i pochówki w samych kościołach, były źródłem miazmatów, czyli duszących oparów, a zarazem zarzewia epidemii.

W latach 1785-87 w okolicach Mediolanu powstało pięć nowych cmentarzy, ale nie były to bynajmniej reprezentacyjne nekropolie. Nie upamiętniały pochowanych tam zmarłych i były sprzeczne z tradycją chrześcijańską i tradycją całego kraju. Te przestrzenie grzebalne nazywane były przez Mediolańczyków carnaio lub fossa comune, czyli miejsca składowania zwłok, czy też zbiorowe groby. Miały być one zamknięte, ale działały aż do 1895 r., do momentu kiedy otworzono drugi ogromny cmentarz, nazywany Cimitero Maggiore, czy też Cimitero Musocco.

Pierwszą decyzją, która miała związek z założeniem mediolańskiej nekropolii było otwarcie Zgromadzenia Miejskiego w latach 40. XIX w., którego uczestnicy zapoczątkowali konkurs na nowy cmentarz. Koniecznym było zapewnienie stolicy Lombardii nekropolii o monumentalnych rozmiarach, która odpowiadałaby roli jaką odgrywało samo miasto (najpierw stolica w Napoleońskim Królestwie Włoch, a następnie Królestwa Lombardzko-Weneckiego).

Prawdziwy park miejski

Na początku był to obiekt przeznaczony na godny pochówek i upamiętnienie mieszkańców Mediolanu, ale nie tylko! Miejsce to traktowane było również jako ogród, w którym Mediolańczycy spędzać mieli czas wolny. Świadczyć o tym może żelazna, ażurowa brama prowadząca na cmentarz, która nie jest odgradzającym go od miasta murem. Nekropolia miała być częścią całego miasta i pewnego rodzaju parkiem publicznym.

Mediolański Panteon

Ostatecznie 21 marca 1863 r. projekt architekta lombardzkiego Carlo Maciachini, oznajmiono najlepszym. Po trzech latach cmentarz został otwarty i poświęcony 2 listopada 1866 r. Prace ukończono jednak ostatecznie w 1887 r., kiedy to sfinalizowano budowę Tempio della Fama – „Świątyni Sławy”, tzw. Famedio, stanowiącą dominantę całego założenia. Przeznaczono ją na upamiętnienie najbardziej zasłużonych postaci związanych z Mediolanem i dlatego określana jest również jako Panteon.

Cały system pochówków i tablic w Famedio, musiał być skrupulatnie rozplanowany. Do tego zadania powołana została specjalna komisja, która opracowała szczegółowe prawo.

Jego wnętrze jest wyraźnie podzielone. Na samej górze umieszczono nazwiska postaci, które zmarły pomiędzy IV a połową XVIII w. (np. Leonardo da Vinci; Święty Ambroży; Carlo Borromeo; Massimilano Erculeo – Imperator Zachodniego Imperium Rzymskiego; Francesco i Ludovico Sforza; Donato Bramante – architekt kościoła S. Maria delle Grazie i dekoracji malarskiej w S. Maria presso San Satiro); następnie osoby zmarłe w latach 1750-1850 r. (np. Francesco Londonio – scenograf z Teatro alla Scala; Ruggiero Boscovich – jezuita i fundator obserwatorium astronomicznego w dzielnicy Brera; Leopoldo Pollak – uczeń Piermariniego i architekt Villi Reale w Monzie); aż w końcu obywatele zmarli po 1850 r., zasłużeni w wielu dziedzinach: ekonomii, sztuki, muzyki, literatury, teatru i architektury.

Nietuzinkowa inspiracja

Na wprost od Panteonu usytuowano kostnicę, której projekt, 22 stycznia 1870 r., zaprezentował Carlo Maciachini. Obiekt gotowy był na przyjmowanie szczątków od 24 października 1874 r. Jest to również data związana z momentem, w którym władze Gminy Mediolan, wyraziły zgodę na ekshumację.

Ossarium ulokowane zostało niemal w centrum całego założenia. Składa się z dwóch nachodzących na siebie budynków, które różnią się wielkością i początkowo przeznaczeniem. Pierwsza część składa się z tarasu, a druga z pokaźnej kaplicy. Fragment na dole, w formie tarasu, stanowi bazę kościoła i pełni funkcję kostnicy. To w tym budynku Maciachini zastosował w mniejszej skali schemat kompozycyjno-stylistyczny samego Famedio. Należy jednak podkreślić, że dzisiejsze Msze Święte i Nabożeństwa odbywają się w kaplicy umieszczonej pod wcześniej opisanym mediolańskim Panteonem.

Pierwsze krematorium we Włoszech

W roku 1875 rozpoczęto prace nad budową pierwszego we Włoszech krematorium, również autorstwa Carlo Maciachini, we współpracy z inżynierem Celestem Clericetti. Dokonywać tam można było kremacji zgodnie z prawami ustanowionymi przez państwo, jednakże w sprzeczności do dawnych przepisów kościelnych, dlatego też było to dość kontrowersyjne przedsięwzięcie. Umieszczono go na końcu wielkiej osi, 625 m od bramy wejściowej, za ossarium. Zostało ono przekazane na rzecz Gminy Mediolan z woli szlachcica Alberto Kellera.

W testamencie Kellera, po śmierci 21 stycznia 1874 r., widniała informacja o tym, że jego wolą jest kremacja w tymże miejscu. Z racji tego, że obiekt nie ukończono na czas (jego pomysłodawca przedwcześnie zmarł), ciało Alberto Kellera zabalsamował Carlo Frua, a następnie 28 stycznia 1876 r. zostało ono oficjalnie spalone przez Giovanniego Polli.

Całe przedsięwzięcie poprzedzone było wszelkiego rodzaju eksperymentami związanymi z mechanizmem spalania. Jest to bardzo ważny moment, po którym praktyka kremacji była kontynuowana nie tylko w innych miastach włoskich, ale też w całej Europie.

Cmentarz na planie barki

Monumentalny cmentarz umieszczony został w północnej części Mediolanu, przy Piazzale Cimitero Monumentale. Znajduje się 2500 m od mediolańskiej katedry. Całość założenia leży na planie przypominającym kształt barki, na którym na południu widać jej szeroką rufę, a na północy wąski łuk. Dominantą całego założenia jest Famedio wraz z bocznymi galeriami przypominającymi swoisty labirynt, obejmujący krypty, parter i pierwsze piętro.

Plan podzielony jest na dwie części – Levante i Ponente (część wschodnią i zachodnią). Cmentarz na początku składał się z szesnastu kwater oznaczonych liczbami rzymskimi (po osiem z każdej strony), które tworzą ,,kadłub barki”. Przedziały oznaczone literami A i B obejmują części zewnętrzne cmentarza: żydowską (od strony wschodniej) i protestancką (od strony zachodniej).

“Radosny” tramwaj

Do fenomenów należy otwarcie, w 1907 r., mediolańskiej, cmentarnej linii tramwajowej, która działała do lat 30. XX w., z kilkukrotnym uruchomieniem jej po II wojnie światowej. Łączyła centrum i niektóre bramy miasta, z nowym Cimitero Maggiore i monumentalną nekropolią.

Sławny tramwaj Mediolańczycy żartobliwie nazywali „Gioconda” co w j. polskim oznacza przekornie „Radosny”. Był to szybki środek transportu, w porównaniu do wozów konnych i pieszych konduktów, które stawały się uciążliwe podczas mroźnych zim i upalnych lat.

W październiku 1907 r. firma, która prowadziła usługi transportu publicznego, oddała do użytku konkretny pociąg tramwajowy, czarny z matowym szkłem, aksamitnymi siedzeniami, z ogrzewaniem na zimę i wentylacją na lato. Nie dość, że transport trumny i uczestników pogrzebu został w ten sposób zdecydowanie ułatwiony, to krewni dodatkowo mogli towarzyszyć zmarłemu w symbolicznej „ostatniej podróży”. Konwój składał się zazwyczaj z dwóch wagonów, jednego przeznaczonego na trumnę i drugiego dla konduktu pogrzebowego. W pociągu umieszczano tylko jedną trumnę, aby uniknąć mieszania się żałobników biorących udział w pogrzebie.

Po przetransportowaniu trumny na konkretny cmentarz, Cimitero Monumentale, czy Cimitero Maggiore, na stacjach przygotowywane były wozy konne, potrzebne do przewiezienia zmarłego na miejsce pochówku, które z racji na ogromne rozmiary cmentarzy, mogło być zdecydowanie oddalone od samego wejścia.

Źrodło

W 1927 r. w Mediolanie pojawił się również pierwszy karawan elektryczny, który podziwiać można do dzisiaj przy cmentarnym muzeum.

Koncerty i skecze

Z okazji Europejskich Dni Muzeów pod Gołym Niebem, organizowane są corocznie darmowe wydarzenia dedykowane głównie mieszkańcom miasta, ale i wszystkim turystom przybywających do Mediolanu. Od godzin dopołudniowych realizowane są wtedy projekcje filmowe, występy teatralne, a także koncerty. Dodatkowo przygotowywane są też spacery tematyczne w towarzystwie przewodników.

W tych dniach otwierana jest także pracownia konserwatorska Accademia di Belle Arti di Brera, w której zgłębić można wszelkiego rodzaju tajniki konserwacji i renowacji, narażonych na uszkodzenia pomników i kaplic.

Kilka przydatnych informacji dla zwiedzających

Na mediolański cmentarz można dojechać zarówno metrem (M5 i M2), pociągiem, a także tramwajami (nr 2 – 4 – 10 – 12 – 14 – 33). Nekropolia otwarta jest od wtorku do niedzieli, w godzinach od 8:00 – 18:00. Na cmentarzu znajduje się biuro informacji turystycznej, obsługiwane przez kompetentnych pracowników. Dodatkowo znajduje się tam małe muzeum, a także biblioteka, z której skorzystać może każdy zainteresowany nekropolią badacz.

Aktualne zwiedzanie cmentarza prowadzone jest przez licencjonowanych przewodników prywatnych i publicznych zatrudnionych przez Gminę Mediolan. Są nimi również indywidualni wolontariusze będący studentami historii, historii sztuki, czy też kierunków artystycznych. Tego typu wydarzenia, organizowane przez Gminę Mediolan, nie wymagają od ich uczestników jakichkolwiek opłat. Jednakże wycieczkę należy zarezerwować mailowo lub telefonicznie, z racji na ograniczoną liczbę miejsc. Z kolei wycieczki z prywatnym przewodnikiem kosztują zazwyczaj około 10 euro.

Pozdrawiam ciepło!

Maddalena

Dziękuję Ci za przeczytanie mojego artykułu!

Starałam się włożyć w niego całe moje serce, bo napisałam go z myślą o Tobie!

Jeżeli uważasz, że przydałby się jeszcze komuś innemu, zapraszam do udostępnienia. Będzie mi też miło jeżeli zostawisz swój komentarz tutaj na blogu, lub na Facebooku, czy Instagramie, na których znajdziesz jeszcze więcej ciekawych treści!

Do bezpośredniego kontaktu zapraszam Cię przez e mail: wloskiwehikulczasu@gmail.com

Zobacz też